Telugu Grammer( తెలుగు వ్యాకరణం )

Telugu Grammer( తెలుగు వ్యాకరణం )

Telugu Grammer( తెలుగు వ్యాకరణం ): మన మనస్సు లోని భావాలను , అనుభూతులను పైకి చెప్పడానికి  మాతృభాష ఎంతో ఉపయోగం , అందుకే మాతృ భాష తల్లి లాంటిది అంటారు. మనం మన మాతృ భాషని గౌరవించాలి .

గ్రహణ సామర్థ్యం పెరగడానికి మాతృ భాష  లో విద్యా బోధన ఎంతగానో ఉపయోగ పడుతుంది.  మాతృ భాష లో బోధించడం వలన విద్యార్థుల్లో సృజనాత్మకత పెరుగుతుంది.

భాషా భాగాలు :

భాషకు ప్రాణం భావ ప్రసరణ . ఈ భావ ప్రసరణ ఒకరి నుండి మరొకరికి చేరాలి . ఇలా చేరడానికి కొన్ని పదాలు వాక్యాలు అవసరం. ఇలా వాక్యం లోని ఉపయోగాన్ని బట్టి భాషకు ఐదు ప్రధాన భాగాలుగా విభజించారు.

అవి :− 1. నామవాచకం   2. సర్వనామం  3. విశేషణం  4. క్రియ  5. అవ్యయము

1.నామవాచకం :

నామము అనగా పేరు.ఒక వ్యక్తిని గాని, వస్తువుని గాని ,గుణమును గాని, జాతిని గాని తెలుపును.

ఉదా :- ధర్మరాజు , హైదరాబాద్ , బంతిపువ్వు , ఆవు మొ|| నవి .

2. సర్వనామము :

నామ వాచకాలకు బదులుగా వాడే వాటిని “ సర్వనామాలు “ అంటారు. “సర్వ” అనగా సమస్తము.

ఉదా :- అది, ఇది, అతడు , ఆమె ,అన్ని ,కొన్ని మొ|| నవి.

3.  విశేషణం  :

నామవాచకము మరియు సర్వనామముల యొక్క గుణమును తెలియజేయునది .

ఉదా :- మంచి , చెడు , లావు , పొట్టి , పొడుగు  , ఎత్తు  మొ|| నవి.

4. క్రియ :

పనులను, స్తితిగతులను తెలియజేయునది .

ఉదా :- రాస్తున్నాడు , వెళ్తున్నాడు , పాడుతున్నాడు  మొ|| నవి.

5. అవ్యయము :

వ్యయము అనగా నశించేది, అవయము అనగా నశించనిది .

లింగ, వచన, విభక్తుల ప్రసక్తిగాని, వచన ఆకాంక్ష లేని వాటిని అవ్యయములు అంటారు .

ఉదా :-  అక్కడ, ఇక్కడ, ఆహా , భళా  మొ|| నవి.

సంధులు 

∗ వ్యాకరణ భాషలో రెండు  స్వరాల కలయికను  సంధి  అంటారు .

∗ రెండు అచ్చుల మధ్య  జరిగే మార్పును  సంధి కార్యం  అంటారు.

∗ సంధి జరిగే మొదటి పదo చివరి అక్షరం లోని అచ్చును ‘పూర్వ పదం’ అంటారు .

∗ సంధి జరిగే రెండవ పదం మొదటి అక్షరం లోని అచ్చును ‘పర పదం ‘ అంటారు .

ఉదా :- రామ + అయ్యా:  ‘ రామ’  లోని     ‘మ’  లో  ‘అ’ పూర్వ పదం  ‘అయ్యా’  లోని  ‘అ ‘ పర పదం .

అత్వ సంధి(అకార సంధి ):

అత్తునకు సంధి  బహుళంగా వస్తుంది .

ఉదా :-1) మేఅల్లుడు = మేన + అల్లుడు         

           2) లేకేమి  = లేక + ఏమి

           3) రాకుంటే  = రాక + ఉంటే                 

         4) పోవుటెట్లు =  పోవుట  + ఎట్లు

ఇత్వ సంధి ( ఇకార సంధి):

ఏమ్యాదులకు ఇత్తునకు సంధి .

ఉదా :- 1) ఏమంటివి = ఏమి + అంటివి                                      2) పైకెత్తినారు  = పైకి + ఎత్తినారు

             3) వచ్చిరిపుడు  = వచ్చిరి + ఇపుడు          

              4) మనిషన్నవాడు  = మనిషి + అన్నవాడు

ఉత్వ సంధి ( ఉకార సంధి ):

ఉత్తునకు అచ్చు పరమైనపుడు సంధి నిత్యంగా వస్తుంది .

ఉదా :- 1) రాముడతడు = రాముడు + అతడు   

           2) మనమున్నాము = మనము + ఉన్నాము

            3) అతడెక్కడ = అతడు + ఎక్కడ                    

              4) మనసైన = మనసు + ఐన 

యదగామ సంధి :

అంది లేని చోట అచ్చుల మద్య ‘య్’ వచ్చి  చేరడాన్ని “యడాగమం” అంటారు .

ఉదా :- 1) మాయమ్మ = మా + అమ్మ                                          2) హరియతడు = హరి + అతడు

              3) మాయిల్లు = మా + ఇల్లు

ఆమ్రేడిత సంధి :

అచ్చునకు ఆమ్రేడితం పరమైతే సంధి తరచుగా వస్తుంది .

ఉదా :- 1)  ఆహాహా = ఆహా +ఆహా                                              2)  ఔరౌర = ఔర  + ఔర

             3) అరెరే = అరె + అరె                                

             4)  ఏమిటేమిటి = ఏమిటి + ఏమిటి

గసడదవాదేశ సంధి :

ప్రథమ మీది పరుషాలకు గ, స ,డ , ద ,వ   లు  బహుళంగా వస్తాయి .

ఉదా :-  1)  కొలువుసేసి = కొలువు + చేసి   

             2) కూరగాయలు = కూర + కాయ

              3) పాలువోయక = ఆలు + పోయక        

              4) తల్లిదండ్రులు  = తల్లి + తండ్రి

త్రిక సంధి :

త్రికము మీది అసంయుక్త హల్లునకు దిత్వం బహుళంగా వస్తుంది .

ద్విరుక్తమైన హల్లు పరమైనపుడు, అచ్చికమైన దీర్ఘానికి  హ్రస్వం వస్తుంది.

ఉదా :-  1)  ఇక్కాలము  = ఈ + కాలము         

             2)  అక్కోమరుండు =  ఆ + కొమరుండు

             3) ఎవ్వాడు = ఏ + వాడు                     

             4) అచ్చోట = ఆ + చోట

రుగాగమ సంధి :

పేదాది శబ్దాలకు  ‘ఆల‘ శబ్దo పరమైతే కర్మదారాయం లో రుగాగం వస్తుంది .

ఉదా :- 1) మనుమరాలు = మనుమా + ఆలు                             2) ధీరురాలు  = దీరు + ఆలు.                                         3) పేదరాలు = పేద + ఆలు                                             4)  బాలెంతరాలు = బాలెంత + ఆలు                               5 ) ముద్దరాలు = ముద్ద +ఆలు                                       6) జవరాలు = జావా + ఆలు

  సవర్ణ దీర్ఘ  సంధి:

అ, ఇ , ఉ,  ఋ లకు అవే అచ్చులు పరమైతే వాని దీర్గాలు ఎకాదేశంగా వస్తాయి .

ఉదా :-    1)  రామానుజుడు = రామ + అనుజుడు                           2 )  రామాలయం = రామ + ఆలయం.                             3)  భానూఉదయం  = భాను + ఉదయం                         4)  కవీంద్రుడు = కవి + ఇంద్రుడు.                                    5 ) పితౄణం = పితృ +ఋణం                                        6) వదూపేతుడు  = వధు + ఉపేతుడు

 గుణసంధి :

ఇ , ఉ , ఋ  పరమైతే ఏ, ఓ , ఆర్  లు క్రమంగా ఎకాదేసంగా వస్తాయి .

ఉదా :-    1)  రాజేంద్రుడు  = రాజ  + ఇంద్రుడు                                2 )  పరోపకారం  = పర  + ఉపకారం                                3)  రాజర్షి   = రాజ  + ఋషి                                          4)   మహోన్నతి = మహా  + ఉన్నతి

యణాదేశ సంధి:

ఇ , ఉ, ఋ లకు అసవర్ణ అచ్చులు పరమైతే య , వ ,ర  లు వస్తాయి .

ఉదా :-    1)  అత్యవసరం  = అతి  + అవసరం                              2)  ప్రత్యేకం  = ప్రతి  + ఏకం.                                          3)  అణ్వస్త్రం   = అణు  + అస్త్రం                                       4)  పిత్రార్జితం  = పితృ  + ఆర్జితం                                    5 ) పితౄణం = పితృ +ఋణం

 వృద్ధి సంధి :

అకారినికి ఏ , ఐ  లు పరమైతే ‘ఐ ‘ కారము , ఓ , ఔ లు పరమైతే  ‘ఔ’ కారము వస్తాయి.

ఉదా :-    1)  వసుధైక  = వసుధ   + ఏక                                        2)  సమైక్యం   = సమ   + ఐక్యం                                      3)  వనౌసది    = వన   + ఔసది                                      4)  పిత్రార్జితం  = పితృ  + ఆర్జితం

 అనునాసిక సంధి : 

వర్గ ప్రతమాక్షరాలకు ‘న’ గాని , ‘మ’ గాని ప్రమైతే అనునాసికాలు. 

ఉదా :-    1)  వాజ్మయం   = వాక్   + మయం                                  2)  జగన్నాథుడు   = జగత్  + నాథుడు                            3)  అణ్వస్త్రం   = అణు  + అస్త్రం                                      4)  పిత్రార్జితం  = పితృ  + ఆర్జితం                                    5) తన్మయం  = తత్  + మయం

 సమాసాలు 

సమాసం : వేరు వేరు అర్థాలు కల రెండు పదాలు కలిసి , ఏకంగా ఏర్పడితే దాన్ని ‘సమాసం’ అంటారు .

దంద్వ సమాసం:

రెండు కాని,  అంతకంటే ఎక్కువ కాని నామవాచకాల మద్య ఏర్పడే సమాసాన్ని ‘దంద్వ సమాసం ‘ అంటారు.

ఉదా : – 1) అన్నదమ్ములు  – అన్న, తమ్ముడు                                2) తల్లిదడ్రులు – తల్లి, తండ్రి                                          3) మంచిచెడులు – మంచి, చెడు                                    4 ) కష్టసుఖాలు – కష్ట , సుఖము

ద్విగు సామాసం :

సమాసంలో మొదటి పదంలో సంఖ్య గల సమాసాన్ని ‘ద్విగు’ సమాసం అంటారు.

ఉదా : – 1) నవరసాలు   – నవ సంఖ్య  గల రసాలు                        2) రెండుజడలు  – రెండు సంఖ్య  గల జడలు                  3) నాలుగు వేదాలు – సంఖ్య గల వేదాలు

 తత్పురుష సమాసం :

విభక్తి ప్రత్యాలు విగ్రహ వాక్యంలో ఉపయోగించే సమాసాలు ‘ తత్పురుష  సమాసాలు .

విభక్తులు

• ఒక వాక్యం లోని వేరు వేరు పదాలకు అన్వయం కలిగించు పదాలను “ విభక్తులు” అంటారు

విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం : విశేషణం పూర్వపదంగా (మొదటి) ఉండే సమాసం .

ఉదా : – తెల్ల గుర్రం – తెల్లదైన  గుర్రం,  ఇస్టార్థములు – ఇష్టమైన అర్థములు

సంభావన  పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం :  సమాసం లోని పూర్వపడం సంజ్ఞావాచాకంగా , ఉత్తరపదం జాతి వాచకంగా ఉంటుంది .

ఉదా :- కాశిక పట్టణం – కాశిక అను పేరు గల పట్టణం, తెలంగాణా రాష్ట్రము – తెలంగాణ అను పేరు గల రాష్ట్రం

నైతత్పురుష సమాసం :  వ్యతిరేఖ పదాన్ని ఇచ్చే పదం .

ఉదా :- అసత్యం – సత్యం కానిది , నిరాదారం – ఆదారం కానిది , అనుచితం – ఉచితం కానుది .

Telugu Grammer( తెలుగు వ్యాకరణం )

 

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

అలంకారాలు   

అలంకారం : చెప్పదలచిన విషయాన్ని అందంగా మలిచేది.

అంత్యాను ప్రాస అలంకారం:  ఒకే అక్షరం లేదా రెండు , మూడు అక్షరాలు వాక్యం చివర మాటి మాటికి వస్తే దాన్ని  అంత్యాను ప్రాస అలంకారం అంటారు .

ఉదా : – భాగవతమున భక్తి – భారతమున యుక్తి – రామ కథయే రక్తి  ఓ కూనలమ్మ .

వృత్యానుప్రాస అలంకారం: ఒకటి గాని అంతకంటే ఎక్కువ గాని హల్లులు పలుమార్లు వచ్చునట్లు చెబితే  వృత్యానుప్రాస అవితుంది.

ఉదా : – వీరు పొమ్మను వారు  వారు పోగబెట్టు వారు

కాకి కోకిల కాదు కదా

చేకానుప్రాస అలంకారం: అర్థ భేదం తో కూడిన హల్లుల జంట వెంట వెంటనే వస్తే చేక్కనుప్రాస అనబడుతుంది .

ఉదా : – అ నాథ నాథ  నంద నంద న నీకు వందనం

నీకు వంద వందనాలు.

లాటాను ప్రాస అలంకారం : అర్థంలో భేధం లేకపోయినా , తాత్పర్యంలో భేదం ఉండేటట్లు , ఒక పదం రెండు సార్లు ప్రయోగించబడితే లాతానుప్రాస అనబడుతుంది.

ఉదా : – కమలాక్షునకు అర్పించు కరములు కరములు

యమకం : అచ్చులలో హల్లులలో మార్పు లేనట్టి అక్షరాల సమూహం అర్థ భేదంతో మళ్ళీ  ప్రయోగిన్చినట్లయితే యమకం అనబడుతుంది.

ఉదా : –  పురము నందు నంతిపురము 

ముక్త పద గ్రస్తo : విడిచి పెట్టబడ్డ పద భాగాలను వ్యవదానం లేకుండా వెంటనే ప్రయోగించి చెబితే ముక్త ప్రదగ్రస్తం .

ఉదా :- సుదతీ సూదన మదనా

మదనా గ తురంగ పూర్ణ మణి మాయ సదనా

సదనా మయ గజ రాదనా .

ఉపమాలంకారం : ఉపమేయానికి ఉపమానం తో చక్కని పోలిక వర్ణించబడిన యెడల ఉపమాన అలంకారం అనబడుతుంది .

ఉదా : – 1) చేనేత కార్మికులు ఎలుకల్ల మాడి పోతున్నారు    2) నీ కీర్తి హంష  లాగ ఆకాశ గంగలో మునుగుతుంది

రూపకాలoకారం : ఉపమానానినికి , ఉపమేయానినికి భేదం లేనట్లు వర్ణించి చెబితే రూపకాలoకారం అంటారు.

ఉదా : – 1) సంసార సాగరాన్ని తరించడం మిక్కిలి కష్టం   2 ) మౌనికి తేనె పలుకులు అందరికి ఇష్టమే

ఉత్ప్రేక్ష అలంకారం : ఉపమానానినికి ఉన్న ధర్మాలు  ఉపమేయంలో ఉండడం చేత , ఉపమేయాన్ని  ఉపమానo గా ఊహించి చెబితే  ఉత్ప్రేక్ష  అలంకారం అంటారు.

ఉదా : –  1) ఆ మేడలు ఆకాశాన్ని  ముద్దడుతున్నాయా అన్నట్లు ఉన్నాయి    2) ఈ వెన్నెల పాలవెళ్లి యో  అన్నట్లుంది .

అతి శయోక్తి అలంకారం : ఒక వస్తువు గురించి కాని సందర్భాన్ని గురించి కాని ఉన్నదాని కంటే ఎక్కువ చేసి చెబితే అతి శయోక్తి అంటారు.

ఉదా : – మా నగరం లోని మేడలు ఆకాశాన్ని అంటుతున్నాయి

శ్లేషాలo కారం : అనేకమైన అర్థాలు కల శబ్దాలను ఉపయోగించి చెబితే శ్లేష అనబడుతుంది

ఉదా : – రాజు కువలయానంద  కరుడు

రాజు = ప్రభువు , చంద్రుడు       కువలయం = భూమి , కలువ పూలు

స్వభావోక్తి అలంకారం :  జాతి గుణం క్రియాదు లలో ఉన్నది ఉన్నట్లు చెప్పడం

ఉదా : – చెట్ల ఆకులు గాలికి కదులుతున్నాయి

ఛందస్సు

పద్య లక్షణాన్ని తెలిపే శాస్త్రాన్ని ఛందస్ శాస్త్రం అంటారు .

ఒక మాత్ర కాలం లో ఉచ్చరించబడేది లఘువు (I )

రెండు మాత్రల  కాలం లో ఉచ్చరించబడేది  గురువు ( U  )

             య  గణం   IUU                                            జ  గణం    IUI

                                 మ  గణం  UUU                                           భ  గణం    UII

 త   గణం   UUI                                             న  గణం III

   ర   గణం    UIU                                              స  గణం  IIU

వాఖ్య నిర్మాణము – రకాలు 

వాక్యాలు మూడు రకాలు : 1 ) సామాన్య వాక్యము 2) సంశ్లిష్ట వాక్యము       3) సంయుక్త వాక్యము .

• సామాన్య వాక్యము :- క్రియ ఉన్నా  లేకున్నా ఒకే ఒక్క భావాన్ని ప్రకటించే వాక్యాలను సామాన్య వాక్యాలు అంటారు .

ఉదా : (i ) సీత బజారుకు వెళ్ళింది .    (ii) పాము కాటేసింది   (iii ) మురళి మంచి బాలుడు

• సంశ్లిష్ట వాక్యము:- ఒక సమాపక క్రియ , ఒకటి గాని అంతకన్నా ఎక్కువ గాని అసామాపక క్రియలు ఉంటే  ఆ వాక్యాన్ని    సంశ్లిష్ట వాక్యము అంటారు .

ఉదా :- (i )  రాము అన్నము తిని , పడుకున్నాడు         (ii )  సీత బజారుకు వెళ్లి , సరుకులు కొన్నది

• సంయుక్త వాక్యము:- సమ ప్రాధాన్యం కల వాక్యాలను కలపడం వల్ల ఏర్పడే వాక్యాo ను సంయుక్త వాక్యము అంటారు.

ఉదా :-  (i ) అతడు నటుడు, రచయిత    (ii ) రాము మరియు సిత హైదరాబాద్ వెళ్లారు    (iii ) సీత చదువుతుంది ,

కర్తరి – కర్మణి వాఖ్యాలు 

• కర్తరి వాక్యము :- ఒక వాక్యంలో కర్తకు ప్రాధాన్యం ఇచ్చి , కర్మకు ద్వితీయ విభక్తి (నిన్ , నున్ , లన్ , కూర్చి , గురించి ) చేరితే ఆ వాక్యాని కర్తరి వాక్యం అంటారు.
• కర్మణి వాక్యము :-  ఒక వాక్యంలో క్రియకు ధాతువు చేరి  , కర్మకు తృతీయ  విభక్తి  ( చేతస్ , చేన్ , తోన్ , తోడన్ ) చేరితే ఆ వాక్యాని కర్తరి వాక్యం అంటారు.

ఉదా :-

ప్రత్యక్ష – పరోక్ష కథనాలు 
ప్రతక్ష కథనం : ఒకరు చెప్పిన విషయాన్ని ఉన్నది ఉన్నట్లుగా చెప్పడం . ఒకరు చెప్పిన విషయం  “     “  చిహ్నాల మద్య ఉందును.

ఉదా:-   i )  “ నేను రస జీవిని “  అని చాసో అన్నాడు    (ii ) అంబేత్కర్  “  నేను ఎవరిని యాచిన్చను  “ అని అన్నాడు

• పరోక్ష కథనం :  ఒకరు చెప్పిన విషయాన్ని మన మాటల్లో చెప్పడం .    ఇందులో   “    “  చిహ్నాలు ఉండవు .

ఉదా:-  (i )  తాను రస  జీవినని చాసో అన్నాడు    (ii ) అబ్మేత్కర్ తాను ఎవరినీ  యాచిన్చనని  అన్నాడు

గమనిక : ప్రత్యక్ష కథనం  నుండి పరోక్షం లోకి మార్చునప్పుడు  జరుగు మార్పులు :

Visit my Youtube Channel: Click on Below Logo